De Belgische minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke kondigde onlangs een belangrijke beleidswijziging aan: het land is van plan om alle smaken van e-sigaretten te verbieden, met als enige uitzondering tabak. Deze stap is bedoeld om de stijgende populariteit van vaping onder jongeren te beteugelen en te voorkomen dat het een toegangspoort wordt tot nicotineverslaving.

De beslissing volgt op nieuwe aanbevelingen van de Belgische Hoge Gezondheidsraad en markeert een agressievere houding ten opzichte van de regulering van vape-producten. Het voorgestelde verbod heeft een controversieel debat ontketend, waarbij voorstanders van de volksgezondheid het opnamen tegen detailhandelaars in de vape-industrie, en de implementatie ervan zou een grote impact kunnen hebben op de Europese vape-markt.

De drang om jongeren te beschermen

De belangrijkste motivatie achter het voorgestelde smaakverbod is de bescherming van minderjarigen. Gezondheidsfunctionarissen en voorstanders van roken maken zich steeds meer zorgen over het feit dat zoete en fruitige vape-smaken specifiek zijn ontworpen om een jonger publiek aan te trekken.

Recente gegevens benadrukken de urgentie van de situatie. De liefdadigheidsinstelling tegen roken “Kom op tegen Kanker” heeft haar campagne uitgebreid naar vaping, op basis van alarmerende trends onder studenten. Bijna een derde van de Belgische studenten heeft e-sigaretten geprobeerd en het wekelijkse gebruik ligt nu vier keer hoger dan vijf jaar geleden. Minister van Volksgezondheid Vandenbroucke benadrukte dat het verbod bedoeld is “om te voorkomen dat e-sigaretten voor jongeren een toegangspoort tot nicotineverslaving worden”.”

De Belgische Hoge Gezondheidsraad, die eerder aarzelde over een totaalverbod, steunt nu strengere maatregelen en geeft prioriteit aan de gezondheid van jongeren boven alles. Deze verschuiving in de mening van deskundigen zorgde voor de cruciale steun die de regering nodig had om verder te gaan met het restrictieve voorstel.

Lessen uit Nederland

Om het verbod te rechtvaardigen, verwees minister Vandenbroucke naar het voorbeeld van Nederland. Het buurland voerde in januari 2024 een gelijkaardig smaakverbod in en de eerste resultaten lijken het beoogde effect van het beleid te ondersteunen.

Volgens gegevens van de minister heeft het Nederlandse verbod geleid tot een opmerkelijke verandering in het gedrag van gebruikers. Bijna 30% van de gebruikers gaf aan minder e-sigaretten te gebruiken nadat de gearomatiseerde producten van de markt waren gehaald. Nog indrukwekkender, meer dan 20% van de gebruikers stopte met roken en keerde niet terug naar het traditionele roken. Deze cijfers suggereren dat het verwijderen van aantrekkelijke smaken een effectieve strategie kan zijn om het stoppen met roken aan te moedigen en de totale nicotineconsumptie te verminderen.

Door te verwijzen naar de Nederlandse ervaring wil de Belgische regering aantonen dat een smaakverbod niet alleen een strafmaatregel is, maar ook een bewezen instrument voor de volksgezondheid.

Weerstand vanuit de industrie en angst voor een zwarte markt

Het voorgestelde verbod stuitte op hevig verzet van vape-verkopers en brancheverenigingen. Perstablo, een groep die detailhandelaren vertegenwoordigt, veroordeelde het voorstel als “absurd” en waarschuwde voor ernstige onbedoelde gevolgen.

De grootste zorg is dat een verbod op legaal verkochte gearomatiseerde vapes de vraag niet zal wegnemen, maar in plaats daarvan consumenten naar de zwarte markt zal drijven. Detailhandelaren stellen dat er al een illegale markt voor deze producten bestaat en dat een volledig verbod deze markt alleen maar zal vergroten. Dit zou het moeilijker maken om de productveiligheid te controleren en zou consumenten kunnen blootstellen aan ongereguleerde en potentieel gevaarlijke producten.

Perstablo heeft aangekondigd de wettigheid van de maatregel juridisch aan te vechten, waarmee de weg is geëffend voor een langdurige strijd tussen de overheid en de vaping-industrie. Detailhandelaren houden vol dat gearomatiseerde vapes een cruciaal hulpmiddel zijn om volwassen rokers te helpen over te stappen op een minder schadelijk alternatief en dat het verwijderen ervan de inspanningen om de schade te beperken zal ondermijnen.

Wat gebeurt er daarna?

Dit geplande smaakverbod is de laatste in een reeks van steeds strengere regels voor nicotineproducten in België. Het volgt op een eerder verbod op wegwerp e-sigaretten en beperkingen op roken in gebieden waar veel jongeren komen, zoals pretparken en dierentuinen.

Er is echter nog geen duidelijk tijdschema vastgesteld voor de implementatie van het smaakverbod. Het voorstel zal door het wetgevingsproces moeten navigeren en de beloofde juridische uitdagingen van de industrie kunnen verdere vertragingen veroorzaken.

Voorlopig houden de Belgische vaping gemeenschap en de bredere Europese markt de zaak nauwlettend in de gaten. De uitkomst zal niet alleen bepalend zijn voor de toekomst van vaping in België, maar kan ook van invloed zijn op soortgelijke beleidsdiscussies in andere landen waar een afweging wordt gemaakt tussen bescherming van de jeugd en schadebeperking voor volwassenen.

Een strengere toekomst voor Vaping

De beslissing van België om een bijna algeheel verbod op e-sigaretten met een smaakje door te voeren, betekent een duidelijke verschuiving in de Belgische volksgezondheidsstrategie. Door prioriteit te geven aan de preventie van jeugdverslaving sluit de regering zich aan bij een groeiend aantal landen dat een hard standpunt inneemt tegen e-sigaretten met een smaakje. Hoewel de voordelen voor de volksgezondheid overtuigend lijken, kunnen de waarschuwingen van de industrie over de groei van een ongereguleerde zwarte markt niet worden genegeerd. De komende maanden zullen beslissend zijn om te bepalen of deze moedige maatregel zijn doelen bereikt of een nieuwe reeks problemen creëert.